Bartolin bezleri vajen girişinin sol ve sağ arka taraflarında yer alan, yaklaşık 0.5 cm büyüklüklerinde salgı yapan bezlerdir. Salgıları mukus kıvamında olup, cinsel birliktelik öncesi hazırlık zamanında salgılarını yaparak ve bir kanal aracılığı ile bu salgılarını vajen girişine ileterek vajenin ilişki sırasında kayganlaşmasını sağlarlar. Dolayısıyla bartolin bezlerinin en aktif olarak çalıştığı zamanlar, cinsel aktivitenin ve uyarılmanın en yaygın olduğu yaşlardır.
Bartolin kistlerinin oluşum nedeni esas olarak Bartolin bezleri tarafından yapılan salgıların vajene iletilmesi sırasında ortaya çıkan tıkanıklıklar ya da salgılanan bu kayganlaştırıcı sıvının akışkanlığının azalmasıdır. Dolayısıyla sıvı akışkanlığını azaltan sistemik hastalıklar sıvının Bartolin bezi içerisinden vajene akışında zorluklar oluşturabilir. Bez içerisinde sıvı birikimi zamanla artarak bezin kist şeklinde büyümesine (Bartolin kisti) neden olabilirler.
Bir diğer taraftan bartolin bezi tarafından oluşturulan salgının vajen girişine akıtılmasını sağlayan kanalın vajene açılan deliğinin tıkanması da bu salgının bez içerisinde birikmesine ve bartolin kistine neden olabilir. Kanalın vajene açılan deliğin tıkanmasının nedeni enfeksiyonlar, travma vb durumlar olabilir.
Her ne sebeple olursa olsun, Bartolin bezi tarafından yapılan salgının vajen girişine boşaltılamadığı ve de bez içerisinde biriktiği durumda Bartolin kisti adı verilen kistler oluşacaktır.
Bartolin kisti olan hastalar, vajen girişinin sağ ya da sol tarafında ve arka tarafa doğru şişlik fark ederler. Bu şişlik özellikle cinsel aktivite ya da uyarılma ile bir miktar büyüyüp, cinsel aktivite ya da uyarılma olmadığı zamanlarda sabit boyutta olabilirler. Hastalar fark ettikleri şişliğin yumuşak kıvamda ve ağrılı olduğundan, özellikle de cinsel ilişki sırasında daha şiddetli ağrıya neden olduklarından yakınırlar. Bartolin kistleri büyük boyutlara ulaşırsa cinsel ilişkinin gerçekleşemediği bir tablo ortaya çıkacaktır.
Bartolin kisti tanısında jinekologa başvuran hasta, doğurganlık çağında ya da cinsel aktif dönemde bir hasta olacaktır. Yukarıda da anlatıldığı gibi, şikayetleri son zamanlarda başlamış, vajen girişinde sol ya da sağ tarafta ve arka kısmında şişlik yakınması olacaktır. Şişliğin olduğu kısım cinsel aktivite sırasında ya da daha büyük boyutlarda ve enfekte ise normal zamanda da ağrıya neden olacaktır ve ağrı yakınması olacaktır.
Jinekolojik muayene sırasında hasta jinekolojik masaya alındığı zaman bizler bartolin kistlerini, vajen girişinin sol ya da sağ arka kısmında gözle görülen ve ele gelen şişlikler olarak tespit ederiz. Yine muayene sırasında kistlere bası uygulanacak olursa hastanın ağrı duyduğu da gözlenecektir. Kistin ileri boyutlara ulaşması genellikle vajene bakan yüzeyde incelme ve hatta zaman zaman kist duvarının yırtılmasına ve kistin patlamasına neden olabilmektedir.
Jinekolojik muayene genellikle Bartolin Kisti tanısı için yeterli olacaktır. Ancak o bölgede diğer alanlarda bulunan Skene kanal kisti vb yapılarla karıştırılmaması gerekir. Bartolin kisti tanısı kolayca konulamıyor ise o zaman ilave değerlendirmeler gündeme gelebilecektir.
Bartolin kistlerinin tedavisinde koruyucu ya da radikal tedavi seçenekleri mevcuttur. Koruyucu tedavilerde bartolin bezi çıkartılamaz. Çıkartmak yerine marsupiyalizasyon dediğimiz Bartolin bezinin vücudun dışına ağırlaştırılması yöntemi ya da Bartolin bezinin normal salgısını boşalttığı vajen girişine agızlaştırılması yöntemleridir.
Bartolin bezlerinin koruyucu ameliyatlarında kistlerin tekrar etme eğilimi yüksektir. O nedenle tekrar eden durumlarda bartolin bezlerinin çıkartılması daha uygun olur. Biz de kendi klinik pratiğinimizde tekrarlayan bartolin kisti olgularında Bartholin bezlerini çıkartmayı tercih ediyoruz.
