Rahim sarkması (uterin prolaps), rahmin normal pozisyonundan aşağıya doğru sarkması ve vajina içine doğru yer değiştirmesi durumudur. Bu durum, pelvik taban kaslarının ve bağ dokularının zayıflaması sonucu ortaya çıkar. Rahim sarkması, kadınlarda yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen ve günlük aktiviteleri kısıtlayabilen bir sağlık sorunudur.
Rahim sarkmasının temel nedeni, rahmi yerinde tutan pelvik taban kaslarının ve bağ dokularının zayıflamasıdır. Bu zayıflama birçok faktöre bağlı olarak gelişebilir. Vajinal doğumlar, özellikle zor doğumlar, büyük bebek doğumları veya çok sayıda doğum yapmış olmak rahim sarkmasına neden olabilir. Yaşlanma ve menopoz sonrası östrojen hormonunun azalması da pelvik taban kaslarının zayıflamasına katkıda bulunur.
Kronik kabızlık ve sürekli ıkınma, kronik öksürük (sigara kullanımı veya akciğer hastalıklarına bağlı), sürekli ağır yük taşıma, obezite ve aşırı kilolu olmak da rahim sarkmasına neden olabilir. Ayrıca aile öyküsünde rahim sarkması olması gibi genetik faktörler ve önceki jinekolojik ameliyatlar da risk faktörleri arasında yer alır.
Rahim sarkmasının belirtileri, sarkmanın derecesine göre değişiklik gösterir. Hafif sarkmalarda belirti olmayabilirken, ileri derece sarkmalarda çeşitli belirtiler görülebilir. Vajinal dolgunluk hissi, vajinada bir şey varmış gibi hissetme en sık karşılaşılan belirtilerden biridir. Alt karın ağrısı ve kasık bölgesinde rahatsızlık da sık görülen belirtiler arasındadır.
İdrar problemleri, sık idrara çıkma, idrar kaçırma veya idrar yapamama gibi sorunlar da rahim sarkmasının belirtileri arasında yer alır. Kabızlık ve dışkılama güçlüğü, cinsel ilişki sırasında ağrı, vajinal kanama (özellikle sürtünme sonucu), bel ağrısı ve alt sırt bölgesinde ağrı da görülebilir. İleri derece sarkmalarda vajinal dokuların dışarı çıkması da mümkündür.
Rahim sarkması, sarkmanın şiddetine göre dört dereceye ayrılır. Birinci derece sarkmada rahim ağzı vajina girişine yakın ama henüz dışarı çıkmamış durumdadır. İkinci derece sarkmada rahim ağzı vajina girişinden dışarı çıkmıştır.
Üçüncü derece sarkmada rahim ağzı vajina dışında, rahim gövdesi ise vajina içinde bulunur. Dördüncü derece sarkmada ise tüm rahim vajina dışında yer alır ve bu durum tam prolaps olarak adlandırılır. Sarkmanın derecesi, tedavi planlamasında önemli bir faktördür.
Rahim sarkması tanısı, detaylı bir jinekolojik muayene ile konulur. Muayene sırasında hastanın şikayetleri detaylı olarak dinlenir ve jinekolojik muayene yapılır. Valsalva manevrası (ıkınma) ile sarkmanın derecesi değerlendirilir ve pelvik ultrasonografi ile rahim pozisyonu incelenir.
Gerekli durumlarda ürodinamik testler de yapılabilir. Bu testler, idrar problemlerinin rahim sarkmasına bağlı olup olmadığını anlamak için önemlidir. Tanı sürecinde hastanın yaşam kalitesini etkileyen belirtilerin detaylı olarak değerlendirilmesi de büyük önem taşır.
Rahim sarkması tedavisi, sarkmanın derecesine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve çocuk sahibi olma isteğine göre planlanır. Tedavi seçenekleri konservatif (cerrahi olmayan) ve cerrahi tedavi olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Konservatif tedavi seçenekleri arasında pelvik taban egzersizleri (Kegel egzersizleri) bulunur. Bu egzersizler pelvik kasları güçlendirmek için önemlidir. Pessar kullanımı, vajina içine yerleştirilen silikon halka ile rahmi desteklemek için kullanılır. Menopoz sonrası kadınlarda östrojen tedavisi de faydalı olabilir.
Yaşam tarzı değişiklikleri de konservatif tedavinin önemli bir parçasıdır. Kilo verme, sigarayı bırakma ve ağır kaldırmaktan kaçınma gibi önlemler rahim sarkmasının ilerlemesini yavaşlatabilir.
Cerrahi tedavi, konservatif tedavinin yetersiz kaldığı durumlarda veya ileri derece sarkmalarda tercih edilir. Vajinal histerektomi, rahmin vajinal yoldan çıkarılması işlemidir. Pelvik taban onarımı, sarkan organların yerine sabitlenmesi için yapılır.
Mesh (ağ) kullanımı, sentetik materyal ile pelvik tabanı desteklemek için kullanılır. Laparoskopik cerrahi, kapalı yöntemle yapılan ameliyatlar olup daha az invaziv bir yaklaşım sunar. Cerrahi tedavi seçimi, hastanın durumuna ve sarkmanın derecesine göre belirlenir.
Rahim sarkmasını önlemek için alınabilecek önlemler bulunmaktadır. Düzenli pelvik taban egzersizleri yapmak, pelvik kasları güçlendirmek için en önemli koruyucu önlemlerden biridir. Kronik kabızlıktan kaçınmak ve ağır kaldırmaktan kaçınmak da rahim sarkmasını önlemede önemlidir.
Sigara kullanmamak, sağlıklı kiloda kalmak ve kronik öksürük durumunda tedavi olmak da koruyucu önlemler arasında yer alır. Düzenli jinekolojik muayene yaptırmak, rahim sarkmasının erken tanısında ve önlenmesinde büyük önem taşır.
Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir kadın hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Vajinal dolgunluk hissi, idrar kaçırma veya idrar yapamama gibi belirtiler rahim sarkmasının işareti olabilir. Alt karın ağrısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı da dikkat edilmesi gereken belirtiler arasındadır.
Vajinal kanama ve vajinal dokuların dışarı çıkması gibi belirtiler de rahim sarkmasının ileri derece belirtileri olabilir. Bu durumlarda erken tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurulması önemlidir.
Rahim sarkması, erken tanı ve uygun tedavi ile başarılı şekilde yönetilebilen bir durumdur. Düzenli jinekolojik muayene ve pelvik taban sağlığına dikkat etmek, bu sorunun önlenmesinde ve erken tanısında önemlidir.
